Na enkele droge jaren wordt de verdroging van de Hobokense Polder een echt probleem. Jaarlijks zakt het niveau van de vijvers in de zomer, maar nu komen ze volledig droog en worden ze 's winters niet terug aangevuld. Onze waterpartijen krijgen immers enkel water door de neerslag.
Lees hieronder hoe we dit trachten op te lossen. (Oudste teksten onderaan)
September 2024, Wim Mertens
In 2021 vroeg Natuurpunt Hobokense Polder een projectsubsidie aan bij de Vlaamse overheid om de Hobokense Polder te vernatten. Momenteel worden de werken uitgevoerd.
“Is dat nu echt nodig?” hoor ik u denken, terwijl buiten alweer een plensbui uit de lucht valt. Wel, vroeger viel het Broekskot, de grootste vijver in de Hobokense Polder, nooit droog. Tussen 2013 en 2015 hebben we nog jaarlijks vissen uitgezet op deze vijver om een natuurlijk visbestand te creëren (meer informatie hierover vind je hier. Maar sinds 2017 valt het Broekskot, net als alle vijvers in de Hobokense Polder, bijna jaarlijks voor lange tijd droog. De kijkwanden staan er gedurende meerdere maanden een beetje onnozel bij en de uitgezette visjes zijn al lang verdwenen. Dit is klimaatverandering in actie! Al lang voorspellen klimaatwetenschappers dat we steeds meer te maken zullen krijgen met neerslagextremen: langere droogteperiodes, maar ook periodes met veel intensere neerslag. Zo viel het Broekskot in 2020 van half juli tot eind december droog, stond in juli 2021 half België onder water en droogde het Broekskot in 2022 opnieuw uit van juli tot in december. Nooit gezien.
De Hobokense Polder ontstond in zijn huidige gedaante tussen 1965 en 1970 toen de oorspronkelijke polder werd opgehoogd met gronden afkomstig van de aanleg van de Kennedytunnel en van de ring rond Antwerpen. Als gevolg van het jaarlijkse neerslagoverschot dat ons toenmalig klimaat kenmerkte, bouwde een nieuwe grondwaterlaag zich in de nieuwe bodem op. Grote delen van het opgehoogde terrein kwamen langdurig onder water te staan. Zo ontstonden er vijvers en moerassen. De diepste plassen waren jaarrond waterhoudend, de ondiepere plassen droogden in de zomer wel eens uit. Het behoud van deze natte situatie werd in 1997 één van de hoofddoelstellingen van het natuurbeheerplan voor de Hobokense Polder. Dit nieuwe wetland trok, mede door zijn ligging in de Scheldevallei, namelijk heel wat zeldzame planten en dieren aan, waaronder Europees beschermde soorten zoals de woudaap, een zeldzaam klein reigertje, en grote hoeveelheden eenden.
Rond 2020 werd duidelijk dat een jaarlijks neerslagoverschot in ons nieuwe klimaat niet meer gegarandeerd is. Dit betekent dat we ofwel onze doelstellingen moeten herzien en het behoud van plassen en moerassen opgeven ofwel dat we moeten ingrijpen. Dit kan enkel door extra water aan te voeren, maar dat is niet zo eenvoudig. Door de ophoging ligt de Hobokense Polder hoger dan zijn omgeving. De Grote Leigracht die er doorstroomt, ligt heel wat lager dan het opgehoogde gebied en was tot drie jaar geleden bovendien sterk vervuild. Grondwater oppompen is als dweilen met de kraan open. Water uit de Schelde inlaten dan maar? Bij hoogwater is dat mogelijk. Maar helaas is het Scheldewater in de zomer, op het moment dat we extra water nodig hebben, brak. Er zit veel zout in dat met de getijden vanuit de zee wordt aangevoerd. De kwaliteit van het Scheldewater mag dan sinds de jaren tachtig van vorige eeuw sterk verbeterd zijn, het is nog verre van proper, en dat zal nog eventjes zo blijven. Als we dit brakke, voedselrijke en vervuilde water in de Hobokense Polder laten vloeien, zullen de aanwezige waardevolle water- en moerasvegetaties verdwijnen. Ook geen optie dus.
Uiteindelijk vonden we de oplossing toch in de Grote Leigracht. De Vlaamse overheid besliste namelijk dat de vervuiling die in deze gracht was ontstaan als gevolg van de nabijgelegen petroleumindustrie, mee gesaneerd moest worden bij de ontwikkeling van Blue Gate. De sanering van de oevers en de bodem werd uitgevoerd in 2021 en 2022, waardoor het water in de gracht nu proper is. Zo proper dat we het kunnen gebruiken om de Hobokense Polder te bevloeien.
Momenteel stroomt het water van de Grote Leigracht ter hoogte van de Scheldelei in de riool en vervolgens naar het waterzuiveringsstation Kielsbroek. In de toekomst zal dit water via een nieuwe regenwatergracht naar de Boombekelaan stromen, waar het ter hoogte van de jachthaven in de Schelde gepompt zal worden. Proper water dat opgepompt wordt om in de Schelde te lozen? Tja, dat water, of een deel ervan, kunnen we natuurlijk ook in de Hobokense Polder gebruiken!
Met behulp van de subsidie voerden we onderzoek uit naar de water- en bodemkwaliteit in de Hobokense Polder. We onderzochten de bodemkwaliteit op vier locaties op verschillende dieptes. De waterkwaliteit van het Broekskot en de Grote Leigracht werd op vier verschillende momenten onderzocht en de grondwaterkwaliteit eenmalig op vier locaties. Niet geheel onverwacht troffen we op elke onderzochte plek bodemvervuiling aan, zowel van zware metalen als van olieproducten. Deze bodemvervuiling heeft blijkbaar weinig invloed op de waterkwaliteit. Slechts in één waterstaal troffen we vervuiling met zware metalen (lood) aan. Olieproducten werden nergens in het water vastgesteld.
Omdat het water in de Grote Leigracht rijker is aan mineralen en voedingsstoffen dan het water in het Broekskot, laten we het opgepompte grondwater niet rechtstreeks in de vijver stromen. Hierdoor zouden de watersamenstelling en de levensgemeenschappen in de plas te sterk veranderen. In plaats daarvan laten we het opgepompte water op een hoger gelegen plek insijpelen naar het grondwater. Tijdens de infiltratie door de bodem verdwijnen de voedingsstoffen uit het water. Door de aanvulling stijgt de grondwatertafel en daarmee ook het waterpeil in de plassen. In de zone waar we oorspronkelijk het water wilden laten infiltreren, troffen we op geringe diepte vervuiling aan met polyaromatische koolwaterstoffen, zogenaamde PAK’s. De bodem bevat hier ook de hoogste gehaltes aan zware metalen en het enige grondwatermonster met te veel lood was ook hier genomen. Om de risico’s op verspreiding van de vervuiling te beperken, kozen we een alternatieve locatie met een betere bodem- en een goede grondwaterkwaliteit. Hoge grondwaterpeilen zorgen overigens voor een sterkere binding van de meeste zware metalen aan de bodem. Met andere woorden, vernatting zorgt sowieso voor minder verspreiding van deze vervuiling.
In de Grote Leigracht wordt ter hoogte van de Metaalstraat een pomp geplaatst. Van daaruit vertrekt een leiding naar de infiltratiezone ten westen van de acierie. De leiding heeft een totale lengte van ca. 700 m en een diameter van 80 mm. De leiding is volledig onder bestaande wandelpaden gelegd. De infiltratiezone is zo gekozen dat ze stroomopwaarts ligt in de stroomrichting van zowel grond- als oppervlaktewater. Als hier de grondwatertafel stijgt zal dit een effect hebben in de hele zone ten zuiden en oosten van de infiltratiezone tot aan de Grote Leigracht. We hopen dat de installatie tegen het eind van het jaar operationeel is. Niet dat we nu water nodig hebben, maar wie weet krijgen we in 2025 opnieuw een droge lente en dan zijn we voorbereid. Laat de visjes nu maar komen!
Broekskot met voldoende water voor vogels en vissen
(foto Guy Borremans)
Wespendief op hetzelfde uitgedroogde Broekskot
(foto Maarten Mortier)
Aanleg buizen (foto Danny Jonckheere)
Nieuwe infiltratielocatie
Februari 2022, Wim Mertens
De laatste jaren vallen de vijvers in de Hobokense Polder langdurig droog. Dergelijke droogtes treden volgens de klimaatvooruitzichten de komende jaren steeds vaker op en vormen een bedreiging voor de natte natuur in de Hobokense Polder. Na heel wat brainstormen hebben we hiervoor een oplossing bedacht. Nu de Grote Leigracht gesaneerd is, kunnen we het propere water uit de gracht gebruiken om de grondwatertafel in de Hobokense Polder aan te vullen. Voorlopig stroomt dit water nog naar de waterzuiveringsinstallatie op het Kiels Broek, maar in de toekomst zal het naar de Schelde worden gepompt.
In 2021 dienden we een subsidieaanvraag in bij het Agentschap Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. In december keurde de minister de subsidie van een kleine 70.000 euro goed. Wij moeten dit project uiterlijk tegen oktober 2024 realiseren.
Het project bestaat uit:
We streven ernaar om de grondwatertafel van het Centraal deel aan te vullen met een hoeveelheid water die overeenstemt met een derde tot de helft van de jaarlijkse neerslag (300 - 400 mm). Hierdoor blijft er langer water in de plassen staan en kan er opnieuw vis leven op het Broekskot en wie weet verschijnen er opnieuw veenmossen. Kortom, we krijgen terug een moeras.
We bereiden de werken voor in 2022. We hopen tegen begin 2023 de nodige vergunningen te krijgen en voeren ze, als alles goed verloopt, uit in het najaar van 2023.
Presentatie door Wim Mertens op Algemene Vergadering (20/01/2022)
Oktober 2021, VRT
De VRT-nieuwsdienst bericht dat er vijf gebieden in Vlaadderen zijn verkozen als te ontwikkelen wetland. Wetlands zijn bijzonder belangrijke ecosystemen in Europa. Het zijn hotspots van biodiversiteit en ze bieden talloze kansen om de klimaatverandering aan te pakken. Wetlands beschermen tegen overstromingen en waterschaarste, maar slaan ook CO² op en zorgen voor groene airconditioning in oververhitte stedelijke gebieden.
Hobokense Polder is er één van.
April 2021, Natuurpunt
Het project Wetlands4Cities van Natuurpunt is de winnaar van de wedstrijd Fertilise the Future van Ecover. De producent van ecologische schoonmaakmiddelen riep bedrijven en organisaties op om innovatieve oplossingen aan te reiken voor de klimaatproblematiek. Er kwamen bijna 800 inzendingen binnen uit België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Wetlands4Cities is de Belgische winnaar. Het project wil 5 stedelijke wetlands in Vlaanderen realiseren en opwaarderen als hotspots voor biodiversiteit en als natuurlijke klimaatbuffers.
